DNS, internet dünyası içerisindeki en önemli kavramlardan biri olmakla birlikte aslında "Domain Name System" kavramının da kısaltmasını ifade etmektedir. Bu kavramın dilimizdeki karşılığı ise "Alan İsimlendirme Sistemi" olmak ile birlikte internet üzerinde görebileceğiniz tüm web adreslerinin rehberi yani adres defteri olarak da kabul edilebilir. Çünkü DNS sunucuları bir web sayfası için atanmış olan IP adresinin kolay hatırlanabilecek alan adlarıyla eşleştirilmesini sağlamaktadır.

Düşünün ki bilgisayar veya telefonlarınızda tarayıcınızın adres satırına bir web sayfasının adresini yazarak girmek istiyorsanız, bu noktada bir IP adresini girmek gerçekten zor olacaktır. Örnek olarak bu site için için IP adresi kapsamında 89.252.187.152 gibi bir bilgi girmeniz gerekecektir. Ancak akılda kalmayacak ve çok büyük sıkıntı yaratacak bu IP adresi yerine DNS sunucuları sayesinde tarayıcınıza http://www.algoritmaornekleri.com yazdığınızda, kolaylıkla web sayfamıza ulaşmanız mümkün olmaktadır.

DNS Nedir?

DNS, gerçekten büyük bir fayda sağlayan yapısı ile birlikte 256 karaktere kadar uzayabilecek sunucu isimlerinin IP adresine çevrilmesi için kullanılmaktadır. Çünkü host ismi mutlak olarak tanımlanmış bir isim olması ile birlikte bir bilgisayarın ismini bilgisayarın bulunduğu internet alan adı ismini göstermektedir. DNS bir makine için verilen ismin IP adresini çözme vasıtasıyla bu makinelerin internet üzerinde alan adları ile birlikte birbirleri arasında haberleşmesini kolaylaştırır.

DNS Neden Kullanılır?

Günümüzde DNS kullanımının amacına bakıldığında, aslında çok pratik bir mantık yer almaktadır. Çünkü anlaşılabilir ve kolay bir şekilde kullanılabilecek alan adları ile sistemlerde bulunan IP adresleri arasında iki taraflı dönüşüm gerçekleştirir. İfade edildiği şekilde IP adresleri gündelik hayatta istediğiniz herhangi bir web sayfasına girmek için hatırlamanızın gayet zor olacağı ve karışıklık oluşturabilecek adreslerdir. Buna karşılık olarak hatırlanması zor IP adresleri yerine pratik bir şekilde hatırlayabileceğiniz domain isimlendirme sistemi yani DNS kullanılmaktadır.

DNS'nin temel amacı, internet üzerinden gelen alan adı veya bir IP numarası ile ilgili yapılan sorgulamanın yanıtını oluşturmaktır. Yani kullanıcı adres satırına bir web sayfasının alan adını yazdığında, bu IP numarası ile birlikte web sayfasına yönlendirilir. Aynı şekilde kullanıcı adres satırına bir web sayfası için IP adresimi yazdığında da belirlenmiş alan adı ile birlikte bu web sayfasına kolaylıkla ulaşabilir. 

Dünya genelinde DNS kullanımı için tamamen özel bir şekilde geliştirilmiş "Berkeley Internet Name Domain" yani BIND adı verilen bir yazılım kullanılmaktadır. Bu yazılım dünya genelinde çok yaygın bir kullanım oluşturmakla birlikte aslında benzer bir yapıya sahip olan farklı yazılımlar sayesinde de DNS kullanımı gerçekleştirilmektedir. İnternet kullanıcısı olarak bir web sayfasına ulaşmak istediğinizde, DNS sistemleri ile birlikte bu sitenin nerede ve hangi IP ile hangi bilgisayarda olduğu belirlenir ve ulaşmanız sağlanır.

DNS Sistemi Nasıl Çalışır?

DNS sistemi içerisinde 2 farklı bölümlendirme olarak isim sunucuları ve isim çözümleyicileri yer alır. Bu sistem içerisinde çalışmanın gerçekleşmesi için isim sunucuları öncelikli olarak görev almaktadır. Çünkü isim sunucuları üzerinde bir web sayfasının host ismi yani alan adına karşılık olarak oluşturulmuş IP adresi bilgileri muhafaza edilmektedir. İsim sunucuları sıhhatli bir şekilde çalıştığında, isim çözümleyicileri yani DNS istemcileri bir talepte bulunur ve bu talebe karşılık isim sunucusu istenilen IP adresinin ya da alan adının karşılığındaki eşleştirilmiş adresi bulur ve kullanıcıya sunar.

Farklı bir şekilde anlatılırsa, DNS istemcisi sayesinde siz bir alan adı için giriş talep ettiğinizde, istemci bilgisayar ismine karşılık IP adresini bulma açısından isim sunucusu ile iletişim gerçekleştirir. Sunucu kendi veritabanında bulunan bir isim ise bu isme karşılık IP adresini istemciye gönderdiğinde, istemci IP adresi ile birlikte istediğiniz web sayfasını açılır hale getirir ve kullanımınıza sunar.

DNS üzerinde bir veritabanı yer alır ve bu veri tabanına manuel bir şekilde kayıt girilmesi gerekir. İnternet dünyasında web adresleri öncelikli olarak ülkelere göre birbirinden ayrılır. Aslında birçok web adresinin sonunda .tr, .uk ya da .fr gibi ülke uzantıları bulunmasa da yine de bu web adresleri belirli bir ülkenin sınırlarında kurulmuştur. Örneğin, .tr uzantısı Türkiye'yi ifade ederken, .fr uzantısı Fransa'yı ifade etmektedir. Dünyada ülke uzantısı kullanmayan tek ülke Amerika Birleşik Devletleri'dir. Çünkü ABD sayesinde DNS ve benzeri uygulamalar ortaya çıkarılmıştır.

İnternet adreslerinde ülke ayrımları gerçekleştirildikten sonra uzantı olarak ifade edilen bilgiler ve DNS uzantıları ile ayrımlar gerçekleştirilir. Bu kapsamda dünya genelinde üst düzey yani top-level alan adları arasında;

  • Ticari kuruluşları gösteren şekilde .com uzantısı
  • Eğitim kurumlarını ifade eden .edu uzantısı
  • Ticari niteliğe bağlı olmayıp hükümet veya farklı bir resmi organa da bağlı bulunmayan kurumları ifade eden .org uzantısı
  • İnternetin temel sistemini ifade eden .net uzantısı
  • Hükümet kurumlarını ifade eden .gov uzantısı
  • Askeri kurumları ifade eden .mil uzantısı
  • Telefon numaralarını bulmak için aradığınız yerlere ulaşmanızı sağlayan .num uzantısı
  • Ters DNS sorgulaması gerçekleştirilecek noktaları ifade eden .arpa uzantısı yer almaktadır.

Genel sistem içerisinde alan adları bir ağaç yapısı ile birlikte belirli bir kural kapsamında kullanılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri hariç olmak üzere internetin kullanıldığı her ülkede web adresleri ülkenin ISO3166 ülke kodu ile tamamlanır. Bu kapsamda Türkiye'de de sonunda bulunmasa dahi tüm alan adlarında .tr ile tamamlanma durumu vardır. 

DNS Sunucu Yazılımları Nelerdir?

Günümüzde dünya genelinde yaygın bir şekilde kullanılan DNS sunucu yazılımları yer almaktadır. Aslında 1984 yılına kadar DNS olarak bilinen bir kavram bulunmamasına rağmen 1984 yılında IP çözümlemesi gerçekleştirecek bir sistem kurulması hedeflendi. Çünkü daha öncesinde alan adlarıyla IP adreslerinin eşleşmesi için isim-IP çözümlemesi HOSTS olarak adlandırılan bir metin dosyasında el ile kayıt yapılıyordu. Bu dosya internete bağlı olan her bilgisayarda bir adet bulunurken, bir bilgisayardan farklı bir bilgisayara ulaşmak istenildiğinde dosya incelenerek, IP kayıtları bulunuyor ve iletişim sağlanıyordu. Bu bağlamda da HOSTS dosyasının sürekli bir şekilde güncel kalması önem arz ediyordu. 

Sürekli bir şekilde ABD'de Stanford Üniversitesi'nde güncel hale getirilen HOSTS dosyası artan sunucu sayısı ve web sayfası sayısı ile birlikte kitlenmesi sonrasında yeni bir sistem geliştirme ihtiyacı ortaya çıktı. Bu bağlamda da yine Amerika'da yetkili organlar DNS sistemini geliştirdi. Bu sayede bilgisayar veri tabanı daha rahat bir hale gelirken, bilgisayarlar arasında hiyerarşik bir yapı elde edildi. 

Geliştirilen DNS sistemi içerisinde bir veritabanı bulunurken, bu veritabanında her bilgisayar bulunduğu bölgeye ait olarak bir sınıf içerisinde yer alıyordu. Buna bağlı şekilde de Türkiye'deki bilgisayar listeleri yani web sayfası listeleri .tr domain sayesinde ayrılıyor. Her ülkede olduğu gibi Türkiye'de de sorumlu bir DNS sunucu makinesi bulunduğu için internet ortamındaki tüm bilgisayarlar bilgilerini tek bir yerde saklama zorunluluğu yaşamadan kolaylıkla iletişim sağlayabiliyor.

İşte bahsedilen bu sistemin en pratik şekilde kullanılabilmesi için bugün halen yaygın bir yapıya sahip olan DNS sunucu yazılımı daha önce de bahsedildiği gibi Berkeley Internet Name Domain (BIND) olarak bilinmektedir. Bunun dışında günümüzde yaygın olarak kullanılan DNS sunucu yazılımları arasında Microsoft DNS Servisi ve Power DNS gibi platformlar bulunmaktadır.  Bahsedilen sunucu yazılımlarının en önemli özellikleri arasında işledikleri veri miktarına rağmen kaynak tüketimini en az şekilde kullanmaları durmaktadır. Buna bağlı olarak da eski ve düşük konfigürasyonlu bir bilgisayar gücünde dahil yani ilkel bir sunucuda dahi on binlerce DNS yer alması mümkün olmaktadır.